بررسی ویژگی های زبانی و ادبی منظومه ی تاریخی شهنشاه نامه ی احمد تبریزی

دوره ی مغول و تیموری، از مهم ترین دوره های شاهنامه سرایی و تاریخ نویسی منظوم در ایران است و منظومه های تاریخی بسیاری در این دو دوره به وجود آمده اند که بیشتر آنها به تقلید از شاهنامه ی فردوسی و بر اساس تاریخ های منثور سروده شده اند. منظومه ی شهنشاه نامه، سروده ی احمد تبریزی، یکی از تاریخ سروده های این دوره در باب تاریخ مغولان و احوال چنگیزخان و جانشینان او تا عهد سلطان ابوسعید بهادرخان است که کار نظم آن در سال 738 هجری به پایان رسیده است و تک نسخه ی خطی آن در کتابخانه ی موزه ی بریتانیا نگهداری می شود. در پژوهش حاضر، پس از معرفی شهنشاه نامه ی احمد تبریزی و نسخه ی خطی آن، ویژگی های ادبی این منظومه در دو لایه ی زبانی و هنری بررسی شده است. در بخش زبانی، منظومه از جهت واژگانی، نحوی و گزینش سبکی، به ویژه سره نویسی، بررسی شده و در بخش هنری به موسیقی، صناعات برونه ی زبان و صورخیال اشعار و میزان ابتکاری یا تقلیدی بودن آن ها پرداخته شده است. سپس منظومه ی شهنشاه نامه از جهات مختلفی مانند ویژگی های زبانی، شخصیت ها و تصویرآفرینی، با شاهنامه ی فردوسی مقایسه شده است تا مشخص شود که شهنشاه نامه تا چه اندازه از الگوهای ادبی و روایی شاهنامه تأثیر پذیرفته است. در انتها هم به برخی ویژگی های تاریخی این منظومه اشاره شده و بر اساس روش تحلیل گفتمان انتقادی، دیدگاه شاعر نسبت به مغولان و ایرانیان بررسی شده است.